PanOptyka nr 36
5 listopada 2014 r.

PAŹDZIERNIK POD ZNAKIEM...

Profilowania osób bezrobotnych to nie jedyna kwestia, o którą „spieramy się” z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej. Choć już teraz pracownicy socjalni mają szerokie możliwości sprawdzenia, jak wygląda sytuacja życiowa osób ubiegających się o wsparcie, resort chce te uprawnienia jeszcze poszerzyć, np. o możliwość uzyskania informacji z banku, szkoły czy przychodni. Niepokoi nas, że ministerstwo zdaje się zupełnie ignorować fakt, że prawo do prywatności dotyczy wszystkich obywateli – również tych ubogich. Nasze wątpliwości zebraliśmy w opinii, którą przekazaliśmy ministerstwu.

„Państwo a biznes nadzoru. Monitoring praktyk instytucji publicznych” to nowy projekt, z którym właśnie startujemy. W trakcie najbliższych 20 miesięcy mamy zamiar stworzyć katalog narzędzi nadzoru wykorzystywanych przez polskie instytucje publiczne i firm, które te narzędzia dostarczają. Sprawdzimy również, czy działania władz w tym zakresie nie wykraczają poza to, co uzasadnione na gruncie obowiązującego prawa.

Czy monitoring to skuteczne narzędzie, które pomaga łapać sprawców przestępstw? Niestety, nie jest to tak proste, jak zwykło się uważać. Choć kamery coraz głębiej wnikają w naszą prywatność, ich możliwości są ograniczone. Nagranie pozbawione kontekstu niewiele nam wyjaśni, a nawet może skrzywdzić niewinną osobę. Przykładem może być przypadek upublicznienia przez policję nagrania, na którym kobieta podnosi zostawioną w autobusie torebkę. Czy praktyki policji są słuszne i zgodne z prawem? Podzieliliśmy się z tą służbą naszymi wątpliwości.

Wciąż walczymy o informacje na temat kamer na najważniejszych polskich dworcach kolejowych. PKP SA nie chciała odpowiedzieć na nasze pytania, a Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił naszą skargę na bezczynność Spółki. Dlatego skierowaliśmy do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargę kasacyjną. Została ona przygotowana pro bono przez mec. Pawła Litwińskiego. Na jej rozpatrzenie możemy poczekać nawet pół roku.

Ty też możesz dowiedzieć się, jak działają obserwujące Cię kamery. W tym celu możesz skorzystać z prawa dostępu do informacji publicznej. Wnioski o informację publiczną są dla nas podstawową metodą zdobywania wiedzy na temat praktyk wykorzystywania różnych narzędzi, w tym monitoringu. Każdy może z tej metody korzystać. Jak to zrobić, kogo i o co warto zapytać, podpowiadamy w artykule „Monitoring – warto pytać!”.

Akcja „100 pytań o inwigilację” trwa i staje się sprawdzianem tego, jak przedstawiciele władzy traktują prawo obywateli do dostępu do informacji publicznej. W październiku przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie odbyły się dwie rozprawy w sprawie skarg wniesionych przez Fundację Panoptykon. W pierwszej z nich sąd potwierdził, że informacja o tym, kogo minister wyznaczył do prac w grupie roboczej UE-USA ds. ochrony danych jest informacją publiczną i nakazał MSW ponowne rozpatrzenie naszego wniosku. Druga sprawa, też dotyczyła bezczynności, ale tym razem Ministra Spraw Zagranicznych. Sąd najpierw odroczył wydanie wyroku, a wczoraj zdecydował o umorzeniu postępowania. Na naszej stronie tłumaczymy, jakie kruczki prawne i uniki stosują władze państwowe, by uniknąć debaty na kontrowersyjny i ważny społecznie temat. Jako ilustrację wykorzystaliśmy... sprawdzony format gry planszowej.

Komisja Europejska zorganizowała konsultacje w sprawie otwarcia europejskiej przestrzeni powietrznej dla dronów. Unia promuje technologię bezałogowców, ponieważ widzi w niej wielką szansę dla gospodarki. Sposób prowadzenia konsultacji każe wątpić, że Komisja rzeczywiście chciała usłyszeć opinie tych, którzy uważają, że drony to technologia, która może stwarzać poważne zagrożenia dla prywatności. Niezrażeni tym odpowiedzieliśmy jednak na pytania Komisji.

W październiku zakończyliśmy zbiórkę publiczną, której celem było wsparcie naszych działań edukacyjnych. Udało się zebrać 1873,00 zł. Ta suma to konkretna pomoc, za którą ogromnie dziękujemy wszystkim darczyńcom! Dzięki temu wsparciu już powstają nowe materiały edukacyjne. Jeszcze w tym roku udostępnimy grę, dzięki której każdy będzie mógł pogłębić swoją wiedzę na temat ochrony prywatności, a jednocześnie dobrze bawić się ze znajomymi. Przed nami jeszcze sporo pracy i bardzo gorąco liczymy na dalsze wsparcie i zaangażowanie wszystkich, którzy kibicują naszym działaniom.

Tymczasem polecamy serię edukacyjnych tekstów, które przygotowaliśmy w październiku:

• „Twoje dane – twoja przyszłość” – nowoczesne technologie odgrywają coraz istotniejszą rolę w edukacji, jednak przygotowanie dzieci do życia w „cyfrowej rzeczywistości” powinno również obejmować naukę o wartości danych, które o sobie udostępniamy.
• „Udostępnianie sieci bezprzewodowych” – jeżeli odpowiadasz za działanie otwartej sieci, to ten tekst jest dla Ciebie: znajdziesz w nim informacje, na co warto zwrócić uwagę, dzieląc się z innymi dostępem do Internetu.
• „Nieszczelna aplikacja czy ludzka naiwność” – czy Snapchat jest aplikacją, która odpowiada na „zapotrzebowanie na prywatność”?
• „Szpieg w wersji smart: Co wie o Tobie twój telefon” – lektura obowiązkowa dla wszystkich przywiązanych do swojego smartfona.

Wojciech Wiewiórowski zostanie zastępcą Europejskiego Inspektora Ochrony Danych (EDPS). Kto zastąpi go na stanowisku polskiego Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych? O tym wkrótce zadecydują posłowie.

W swoim expose premier Kopacz zapowiedziała program rozwoju monitoringu w szkołach. Ta zapowiedź znalazła potwierdzenie w priorytetach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. A co z długo oczekiwaną regulacją prawną monitoringu? Niestety w wystąpieniu premier Kopacz ten temat został przemilczany, a zapytana o to minister Piotrowska stwierdziła jedynie, że „będzie dopingować w tej kwestii dział prawny”.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych zakazał stołecznym władzom sięgania po dane z Krajowej Ewidencji Podatników na potrzeby wydawania tzw. Karty Warszawiaka. ZTM broni się, twierdząc, że wszystkie osoby, które wnioskują o Kartę, zgadzają się na przetwarzania swoich danych i zapowiada zaskarżenie decyzji GIODO do sądu administracyjnego.

W sierpniu krytykowaliśmy pomysł Ministerstwa Finansów, które chce utworzyć publiczny rejestr dłużników. Zgodnie z nim każdy będzie mógł za pomocą Internetu dotrzeć do informacji o osobie zadłużonej. Teraz ministerstwo precyzuje swoje plany: dostęp do rejestru będzie możliwy za pomocą specjalnego Portalu Podatkowego i za zgodą osoby weryfikowanej. Cieszy nas, że resort finansów zamierza wprowadzić gwarancje ochrony prywatności, jednak obawiamy się, że w wielu przypadkach będą one miały iluzoryczny charakter.

Open Up? to konferencja przedstawicieli rządów, biznesu, organizacji pozarządowych, którzy są zaangażowani w rozwój nowych technologii, ochronę danych i prywatności oraz praw cyfrowych. Wśród panelistów, obok takich osobowości jak Alan Rusbridger i Daniel Domscheit-Berg, wystąpi Katarzyna Szymielewicz, prezeska Fundacji Panoptykon. Konferencja odbędzie się 12 listopada.

„Kto sądzi, że nie ma nic do ukrycia, niech pierwszy pokaże pytania, które zadał internetowej wyszukiwarce w ostatnim miesiącu. A przynajmniej sam uważnie im się przyjrzy…” – na łamach tygodnika Polityka Katarzyna Szymielewicz pokazuje, że wbrew różnym prognozom, prywatność wciąż jest wartością w cyfrowym świecie.

W ramach naszego specjalnego cyklu, w którym szukamy panoptykonowych tropów w kulturze, tym razem przyglądamy się problemowi sprzeciwu w świecie powszechnego nadzoru. Polecamy artykuł Urszuli Dobrzańskiej.

Polecamy też felieton „Magiczne słowo bezpieczeństwo” – o tym jak argument bezpieczeństwa publicznego wywrócił do góry nogami z trudem wypracowaną koncepcję uniwersalnych praw człowieka i znów pozwolił na zabijanie.

Wesprzyj działania Fundacji Panoptykon, przekazując darowiznę na konto: 43 1440 1101 0000 0000 1044 6058.