PanOptyka nr 42
6 maja 2015 r.

KWIECIEŃ POD ZNAKIEM...

8 maja rusza 12. edycja największego w Polsce festiwalu filmów dokumentalnych Docs Against Gravity Film Festival (wcześniej: Planete+ Doc Film Festival). Jest to wydarzenie, które od lat stara się inspirować do refleksji nad kondycją świata. W tym roku, obok tematów takich jak zmiany klimatyczne, dyskryminacja czy urbanizacja, organizatorzy wyróżnili „panoptykonową perspektywę” – w programie pojawiła się nowa sekcja filmowa „Życie pod nadzorem”, której partnerem merytorycznym jest Fundacja Panoptykon. Mocnym punktem programu będzie oscarowy dokument Laury Poitras „Citizenfour”. To jednak nie wszystko. Mieszkańców Warszawy i Wrocławia zapraszamy też na wydarzenia towarzyszące projekcjom filmowym, współorganizowane przez Fundację Panoptykon – ich harmonogram znajdziecie na naszej stronie.

O bohaterach dokumentów, które zostaną zaprezentowane w ramach sekcji „Życie pod nadzorem”, możecie przeczytać w artykule Edwina Bendyka „Jak w Internecie odróźnić prawdę od fikcji”.

„Państwo a biznes nadzoru. Monitoring instytucji publicznych” to projekt, który rozpoczęliśmy kilka miesięcy temu. W jego ramach chcemy zbadać, jakimi narzędziami posługuje się nasze państwo. Szukamy informacji nie tylko o tych urządzeniach i programach, które mają służyć bezpieczeństwu, ale również o tych, które są wykorzystywane do zarządzania ludźmi czy wykrywania różnego rodzaju nadużyć. Służą temu m.in. wnioski o dostep do informacji publicznej. Na koniec opublikujemy raport – swoistą polską „mapę” narzędzi nadzorczych i podmiotów, które je wykorzystują.

Wy także możecie się włączyć w tworzenie tej mapy. Jeśli zauważyliście lub słyszeliście o instytucji publicznej, która korzysta, na przykład, z narzędzi biometrycznych (zbiera odciski palców czy skany siatkówki oka), programów pozwalających na automatyczne przeszukiwanie Internetu albo algorytmów służacych do profilowania, napiszcie do nas na adres fundacja@panoptykon.org.

Jeszcze trochę i Służba Kontrwywiadu Wojskowego doczeka się w PanOptyce stałej rubryki o nazwie „Panoptykonowe perypetie z SKW”. 15 kwietnia Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie rostrzygnął sprawę wniosku o udostępnienie informacji publicznej, który dotyczył współpracy SKW z amerykańską NSA. Sąd po raz kolejny stwierdził, że służba powinna odpowiadać na nasze pytania, a jeśli uważa, że ujawnienie żądanych informacji zagrozi bezpieczeństwu państwa – wydać decyzję odmowną. Niestety, to wcale nie oznacza, że niebawem dowiemy się czegoś nowego: pełnomocniczka SKW już nie raz udowodniła, że zrobi wszystko, by do tego nie dopuścić. W innych sprawach SKW wykorzystywało kruczki prawne, np. wnioski o wyłączenie sędziów, które przedłużają postępowanie o dobrych kilka miesięcy. Prawdopodobnie tym razem będzie tak samo.

GCCS2015 to konferencja, na której przedstawiciele rządów, organów ścigania, wymiaru sprawiedliwości oraz międzynarodowych korporacji spotykają się, by dyskutować o bezpieczeństwie informacji w sieci. W oficjalnej agendzie przemilczano jednak najbardziej zapalny punkt: programy masowej inwigilacji, które z premedytacją wykorzystują lub tworzą luki w zabezpieczeniach. Dlatego Free Press Unlimited, Bits of Freedom, Greenhost, Artykuł 19, La Quadrature du Net i Fundacja Panoptykon przygotowały wspólne stanowisko zatytułowane „Słoń w pokoju na GCCS2015”. Krytykujemy w nim politykę rządów, których działania – takie jak tworzenie złośliwego oprogramowania – narażają wszystkich użytkowników sieci, w tym także dyplomatów i urzędników państwowych, na utratę kontroli nad danymi.

Reforma ochrony danych osobowych wciąż formalnie pozostaje priorytetem Jean-Claude’a Junckera, przewodniczącego Komisji Europejskiej. Niestety, nie przekłada się to na jakość prowadzonych prac legislacyjnych. Fundacja Panoptykon, razem z koalicją europejskich organizacji pozarządowych, alarmuje, że nowe przepisy mogą zawierać luki i postanowienia groźne dla podstawowych interesów obywateli. Napisaliśmy w tej sprawie mocny list do samego przewodniczącego Junckera. Niestety, na odpowiedź wciąż czekamy.

Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji przedstawiło projekt nowego Prawa o zgromadzeniach. Pojawiła się w nim propozycja, by organizator zgromadzenia miał możliwość zadeklarowania, że w demonstracji „nie przewiduje udziału osób zamaskowanych”. Złożenie takiej deklaracji nie oznacza zakazu zasłaniania twarzy na demonstracji, a jedynie ma umożliwić organizatorowi „wyraźne zasygnalizowanie nieprzyjęcia takiego sposobu manifestowania”. W naszej ocenie taki przepis jest bardzo ryzykowny. W praktyce jego przyjęcie może prowadzić do sytuacji, w której organizator będzie wymuszać „nieanonimowy” udział w zgromadzeniu. Tymczasem zasłanianie twarzy jest – i ma pozostać – działaniem zgodnym z prawem. Naszymi wątpliwościami podzieliliśmy się z Ministerstwem Administracji i Cyfryzacji.

W kwietniu zakończyło się trwające od listopada bezkrólewie na stanowisku Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Sejm wybrał na to stanowisko Edytę Bielak-Jomaa.

„Cyfrowa Wyprawka” została objęta honorowym patronatem GIODO. „Cyfrowa Wyprawka” to nie tylko portal edukacyjny adresowany do nauczycieli. Pod jej szyldem realizujemy szereg innych działań (np. warsztatów i spotkań w ramach Akademii Cyfrowa Wyprawka), w czasie których mierzymy się z wyzwaniem, jak skutecznie uczyć dzieci i młodzież świadomego oraz krytycznego podejścia do nowych technologii.

W Niemczech trwa debata wokół rządowego projektu ustawy, która ma umożliwić służbom dostęp do danych telekomunikacyjnych. Zgodnie z jego założeniami, dane telekomunikacyjne będę przechowywane przez 10 tygodni, a niektóre (jak lokalizacja telefonu) jedynie przez 4 tygodnie. Dostęp do tych danych możliwy będzie wyłącznie w przypadku ścigania najpoważniejszych przestępstw, precyzyjnie określonych w ustawie. Konieczne będzie również uzyskanie wcześniejszej zgody sądu. Czy w Polsce doczekamy się podobnych propozycji ze strony rządu?

Laura Poitras to nie tylko reżyserka nagrodzonego Oscarem „Citizenfour”. Była też pierwszą osobą, z którą skontaktował się Edward Snowden. Dlaczego? To jedno z pytań, na które Poitras odpowiada w wywiadzie udzielonym tygodnikowi „Wysokie Obcasy”.

Co sytuacja ostatniego białego nosorożca północnego może powiedzieć nam na temat współczesnego nadzoru? Polecamy artykuł Anny Obem „Nadzór, czyli kiedy rezerwat zmienia się w zoo”.

W marcu, podczas XXII Debaty Tischnerowskiej, miała miejsce wyjątkowa dyskusja o Internecie i demokracji – udział w niej wzięli Iwan Krastew, Jewgienij Morozow, Alek Tarkowski i Katarzyna Szymielewicz. Tym, którzy nie mogli wziąć udziału w tym spotkaniu, gorąco polecamy jego zapis.

Wesprzyj działania Fundacji Panoptykon, przekazując darowiznę na konto: 43 1440 1101 0000 0000 1044 6058.