PanOptyka nr 47
2 października 2015 r.

WRZESIEŃ POD ZNAKIEM…

Mamy nadzieję, że PanOptykę czytają również nauczyciele i nauczycielki, gdyż specjalnie dla nich uruchomiliśmy konkurs „Sprawdź się z Cyfrową Wyprawką”! Zasady konkursu są proste. Na stronie cyfrowa-wyprawka.org znajdziecie opracowane przez nas scenariusze lekcji. Wybierzcie jeden, przeprowadźcie na jego podstawie zajęcia i prześlijcie nam relację. Sprawdźcie, jakie nagrody planujemy rozesłać uczestnikom!

Komisja Europejska nie zrealizuje naszych postulatów i nie podejmie żadnych kroków prawnych przeciwko państwom, w których przepisy dotyczące zbierania i udostępniania danych telekomunikacyjnych są sprzeczne z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej. W ramach koalicji European Digital Rigths (EDRi) zaapelowaliśmy do Komisji o reakcję na przepisy krajowe kopiujące błędy dyrektywy, która w marcu 2014 r. została unieważniona przez Trybunał Sprawiedliwości UE. Komisja jednak nie chce się nimi zająć, zasłaniając się rzekomą dwuznacznością wyroku Trybunału oraz – co jest jeszcze bardziej dla nas niezrozumiałe – różnym sposobem wdrożenia kontrowersyjnej dyrektywy w poszczególnych państwach.

Rozwój nowych technologii ma wpływ na przestrzeganie praw człowieka. Może je wspierać, ale także ograniczać. W dyskusji na ten temat ważny głos zabrał ostatnio Parlament Europejski – w przyjętej rezolucji wzywa do zwiększenia kontroli nad eksportem urządzeń i programów, które mogą być wykorzystane do cenzurowania, podsłuchiwania i śledzenia obywateli przez państwa nieprzestrzegające regulacji dotyczących praw człowieka. Kontrowersje budzą jednak nie tylko programy masowej inwigilacji, ale też szereg innych narzędzi wykorzystywanych przez instytucje różnych szczebli, np. administrację samorządową. Uważamy, że wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z technologiami, które zbierają informacje o obywatelach, powinna pojawić się rzetelna analiza szans i zagrożeń. Nad wypracowaniem rekomendacji w tym zakresie pracujemy w ramach projektu „Państwo a biznes nadzoru. Monitoring instytucji publicznych”. Staramy się dowiedzieć, jakimi narzędziami dysponują różne instytucje publiczne i w jaki sposób je wykorzystują. Wnioski z naszych badań przedstawimy już niedługo w specjalnym raporcie.

W ramach zbierania informacji o narzędziach nadzoru zapytaliśmy wszystkie wojewódzkie oddziały Narodowego Funduszu Zdrowia o to, co rejestrują przez systemy monitoringu działające w ich siedzibach. Spośród wszystkich oddziałów NFZ, które odpowiedziały na nasze wnioski, dwa wskazały, że w miejscach obsługi nagrywają nie tylko obraz, ale także dźwięk. Dzięki pomocy naszych ochotników udało nam się sprawdzić, czy informują o tym interesantów.

W Warszawie po decyzji GIODO na parkometrach pojawiły się tabliczki informujące o zasadach przetwarzania zbieranych danych. Nie jest to może zmiana rewolucyjna, ale stanowi widoczne potwierdzenie tego, że numery rejestracyjne pojazdów mogą stanowić dane osobowe, jeśli podmiot odpowiedzialny za parkometry ma możliwość zidentyfikowania właściciela samochodu. Czy poza Warszawą na parkometrach również wiszą tabliczki informacyjne? Pomóżcie nam się tego dowiedzieć. Wiemy już, że parkometry, które wymagają wpisania numerów rejestracyjnych pojazdów, funkcjonują np. we Wrocławiu i w Łodzi. Jeśli mieszkacie w jednym z tych miast lub w dowolnym innym, które posługuje się takimi parkometrami, przyjrzyjcie się tym urządzeniom uważnie. Jeśli będzie tam odpowiednia tabliczka – zróbcie jej zdjęcie. Jeśli nie – po prostu opiszcie, jak wygląda sytuacja. Bardzo nam pomożecie! Zdjęcia i informacje wyślijcie do nas na adres: fundacja@panoptykon.org.

Unia Europejska i USA zakończyły trwające 4 lata negocjacje w sprawie tzw. porozumienia parasolowego. Traktat ma wyrównać standardy ochrony danych osobowych w ramach współpracy organów ścigania i sądów po obu stronach Atlantyku. Wprowadza m.in. nowe uprawnienia dla obywateli Unii Europejskiej, którzy będą mogli dochodzić swoich praw przed sądami w Stanach Zjednoczonych, jeśli do naruszenia doszło ze strony instytucji amerykańskiej. Żeby umowa weszła w życie, musi uzyskać akceptację państw członkowskich Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego oraz Kongresu Stanów Zjednoczonych.

Program Safe Harbour od dawna jest krytykowany przez organizacje pozarządowe, gdyż umożliwia takim firmom jak np. Facebook transfer danych Europejczyków na serwery umieszczone w USA, mimo że Stany Zjednoczone mają dużo niższe standardy ochrony danych osobowych niż UE. Teraz do grona krytyków Safe Harbour dołączył rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości UE. Nie tylko stwierdził, że prawo i praktyka w USA nie zapewnia skutecznej ochrony danych osobowych, ale też zwrócił uwagę, że amerykańskie służby mają szeroki dostęp do danych z kanałów komunikacji elektronicznej i wykorzystują go do masowej i nieukierunkowanej inwigilacji obywateli, co samo w sobie stanowi ingerencję w prawo do prywatności. Opinie rzecznika generalnego nie są wiążące dla Trybunału w Luksemburgu, ale to nie znaczy, że nie mają znaczenia. Czy Unia Europejska zamrozi przekazywanie danych do USA?

Okres wakacji za nami, ale w ramach wspominania letnich wyjazdów polecamy Wam felieton Małgorzaty Szumańskiej Wspomnienia z wakacji: szlakiem kamer. Jak sądzicie, można jeszcze gdzieś znaleźć trasę wolną od monitoringu?

Pracownicy organizacji pozarządowych, dziennikarze, gracze w popularne gry komputerowe – kim jeszcze interesują się służby bezpieczeństwa? Więcej na ten temat pisze Katarzyna Szymielewicz w artykule Jak się trafia na celownik służb? Sześć nieoczywistych powodów.

Windows 10 to najnowsza wersja flagowego produktu firmy Microsoft. Nowa wersja popularnego systemu operacyjnego wpisuje się w wypracowany przez Apple i Google model biznesowy – o swoich użytkownikach chce wiedzieć wszystko.

Wesprzyj działania Fundacji Panoptykon, przekazując darowiznę na konto: 43 1440 1101 0000 0000 1044 6058.