PanOptyka nr 52
2 marca 2015 r.

LUTY POD ZNAKIEM…

W tym roku po raz pierwszy można przeznaczyć 1% podatku na Fundację Panoptykon. Jesteśmy jedyną organizacją w Polsce, która zajmuje się prawnymi aspektami nadzoru, monitorowaniem działania władz i alarmowaniem w przypadku łamania prawa. Chcesz nam pomóc w kontrolowaniu kontrolujących? Na złożenie deklaracji podatkowej zostały niecałe dwa miesiące – numer KRS oraz szczegółową informację na temat przekazania 1% znajdziesz na naszej stronie.

W lutym wypowiadaliśmy się na temat ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, czyli tzw. projektu 500+.

Naszym zdaniem nowe prawo może w nieproporcjonalny sposób ingerować w prywatność obywateli. Mamy zastrzeżenia do pomysłu stworzenia centralnej bazy danych, w której przez 10 lat będą przechowywane informacje o rodzinach pobierających świadczenie. Niepokojące są też planowane ograniczenia przekazywania środków w przypadku podejrzenia o „marnotrawstwo”, które nie zostało szczegółowo zdefiniowane. W jaki sposób władze mają zamiar to weryfikować?

Niestety, nasze uwagi zgłoszone w procesie konsultacji nie zostały uwzględnione. Co więcej: po jego zakończeniu rząd dorzucił kolejne niepokojące rozwiązania, które pozwolą instytucjom publicznym na żonglowanie danymi obywateli.

Nie widać końca naszych sporów ze Służbą Kontrwywiadu Wojskowego o dostęp do informacji publicznej. Trafną ilustracją jest infografika Czarny scenariusz.

We wszystkich dotychczasowych sprawach przeciwko SKW Wojewódzki Sąd Administracyjny przyznawał nam rację. W żaden sposób nie wpłynęło to jednak na praktykę Służby, dlatego byliśmy zmuszeni złożyć przeciwko niej kolejną skargę.

To nie jedyny spór o dostęp do informacji publicznej, który prowadzimy. I nie tylko on zaczyna przypominać zabawę w kotka i myszkę. W ramach projektu, w którym badamy, jakimi środkami służby posługują się, zbierając informacje o obywatelach, wystosowaliśmy pytania do wybranych służb o to, czy używają dronów oraz czy monitorują sieć pod kątem słów kluczowych. Kilku spośród pytanych odmówiło udzielenia informacji – jako niejawnych. Innej odpowiedzi udzieliła Straż Graniczna, twierdząc, że to, o co zabiegamy, to tzw. informacja przetworzona, której przekazanie musi być uzasadnione szczególnym interesem publicznym. Na szczęście sąd unieważnił tę decyzję, to jednak nie przesądza o tym, czy uda nam się uzyskać żądane informacje.

Cieszy nas, że Ministerstwo Cyfryzacji podchodzi poważnie do możliwości konsultowania działań strategicznych. Skorzystaliśmy z okazji i zgłosiliśmy uwagi do planów resortu. Pierwsza z nich dotyczy zagwarantowania odpowiedniego poziomu ochrony danych osobowych. Plany Ministerstwa zakładają m.in. stworzenie jednego, zintegrowanego portalu usług publicznych, co wiąże się z przetwarzaniem danych – także wrażliwych – na szeroką skalę i przez różne urzędy. Druga uwaga dotyczy edukacji. Zależy nam, aby Ministerstwo dostrzegło rolę, jaką ma do odegrania w procesie podnoszenia kompetencji cyfrowych obywateli.

Jednym z gorących tematów ostatnich tygodni jest rejestr przestępców seksualnych, projekt zaproponowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Sprawa wywołuje emocje – jak zawsze, gdy chodzi o przemoc seksualną, w tym przemoc wobec dzieci. Niestety, nic nie wskazuje na to, aby istnienie publicznego rejestru naprawdę mogło wpłynąć na zmniejszenie liczby przestępstw. Tymczasem zagrożenie dla życia i zdrowia osób, które trafią do takiego rejestru (albo tych, które zostaną pomylone z osobami tam zarejestrowanymi), jest jak najbardziej realne.

Unia Europejska i Stany Zjednoczone ogłosiły uzgodnienie nowego porozumienia dotyczącego transferu danych osobowych, mającego zastąpić wcześniej obowiązujące, unieważnione przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej „Safe Harbour”. Do tej pory zakładano, że amerykańskie firmy działające na mocy tej decyzji zapewniają odpowiednią ochronę danych europejskich obywateli. Zakwestionowały to jednak doniesienia Edwarda Snowdena. Treść nowego porozumienia jeszcze nie powstała, więc nie można na razie określić, czy dokument noszący nazwę „UE–US Privacy Shield” zapewni odpowiedni poziom ochrony danych osobowych. Jednak wątpliwości mnożą się już teraz.

Zaniepokoiła nas informacja o zmniejszeniu budżetu biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Pod koniec stycznia Sejm zdecydował o zmniejszeniu finansowania, co uniemożliwi wzmocnienie zespołu prawnego RPO oraz ograniczy możliwość wizytacji w miejscach pozbawienia wolności, gdzie szczególnie łatwo o nadużycia. Cenimy dotychczasową współpracę z biurem RPO i obawiamy się, że konsekwencje niedofinansowania tego urzędu poniosą przede wszystkim obywatele.

„Państwo dużo o nas wie, a my wiemy mało o państwie. Czas to odwrócić” – tłumaczy Małgorzata Szumańska, wiceprezeska Panoptykonu, w wywiadzie dla Dziennika Internautów.

Tematem inwigilacji zainteresowali się reporterzy programu Czarno na białym w TVN24. Wojciech Klicki opowiedział im o jednym z założeń tzw. ustawy inwigilacyjnej, czyli stworzeniu możliwości pobierania przez służby danych o użytkownikach za plecami dostawcy połączenia internetowego.

9 lutego obchodzono Dzień Bezpiecznego Internetu. Z tej okazji przypomnieliśmy na naszej stronie o udostępnionych przez nas materiałach edukacyjnych: infografikach, artykułach oraz o Cyfrowej Wyprawce, czyli pakiecie materiałów dla nauczycieli i edukatorów.

Wesprzyj działania Fundacji Panoptykon, przekazując darowiznę na konto: 43 1440 1101 0000 0000 1044 6058.