PanOptyka nr 57
1 sierpnia 2016 r.

LIPIEC POD ZNAKIEM…

Wizyta imama w więzieniu nie będzie jednak incydentem o charakterze terrorystycznym – zdecydował Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji. W opublikowanym przez niego projekcie rozporządzenia do głośno oprotestowanej przez nas ustawy „antyterrorystycznej”, zawierającym katalog incydentów tego rodzaju, ostało się jednak wiele innych kontrowersyjnych lub wręcz absurdalnych punktów, opisujących sytuacje mające wzbudzać szczególne zainteresowanie naszych służb. Należy do nich np. znalezienie podczas kontroli granicznej zdjęcia paszportowego nienależącego do odprawianej osoby. Projekt rozporządzenia, który 21 lipca utknął na etapie opiniowania przez rządowych prawników, nie był poddany konsultacjom publicznym. Uzasadnienie: konieczność zapewnienia bezpieczeństwa podczas Światowych Dni Młodzieży, które zakończyły się 31 lipca, oraz… szczytu NATO, który zakończył się 9 lipca.

Również w związku z ustawą „antyterrorystyczną” 25 lipca 2016 r. wszedł w życie obowiązek rejestrowania telefonicznych kart prepaid. Niewątpliwe zamieszanie i niedogodności dla użytkowników, jak również ograniczenie prawa do swobodnej komunikacji, jakie ten obowiązek powoduje, nie znajdują racjonalnego wytłumaczenia, poza wygodą służb w sięganiu po dane właścicieli telefonów, gdyż skuteczność tego rozwiązania w zwalczaniu terroryzmu jest mocno wątpliwa – łatwo je obejść, kupując kartę za granicą lub na tzw. słupa.

Dostęp do danych telekomunikacyjnych mają w Polsce nie tylko służby, ale również Komisja Nadzoru Finansowego. Przewodniczący KNF może żądać udostępnienia nie tylko metadanych, ale – w niektórych sytuacjach – również nagrań rozmów telefonicznych. I to nie tylko w przypadku złamania prawa, ale też na potrzeby prowadzonego postępowania wyjaśniającego lub administracyjnego. Zwróciliśmy się do Rzecznika Praw Obywatelskich o przeanalizowanie obowiązujących przepisów.

Wielka unijna reforma przepisów dotyczących ochrony danych wzbudziła konieczność rewizji także innych aktów prawnych. Na pierwszy ogień idzie tzw. dyrektywa e-prywatność, którą zajęła się już Komisja Europejska. Dyrektywa ta dotyczy m.in. poufności komunikacji, zasad bezpieczeństwa danych, spamu czy plików cookie. Na polskim gruncie dyrektywa e-prywatność została zaimplementowana w ustawie o świadczeniu usług drogą elektroniczną, która w związku z tym też będzie wymagała rewizji, podobnie jak np. ustawa o ochronie danych osobowych.

„Tarcza prywatności” (ang. Privacy Shield) uzyskała akceptację Komisji Europejskiej. Proponowany w „Tarczy” mechanizm przekazywania danych osobowych Europejczyków na drugą stronę Atlantyku jest krytykowany jako niezgodny z europejskim standardem ochrony danych. W obecnym kształcie nie zapobiegnie prowadzeniu programów masowej inwigilacji przez amerykańskie agencje wywiadowcze – jak te, o których informował Edward Snowden, zaś procedura odwoławcza jest skomplikowana i nie gwarantuje, że skargi będą rozpatrywane przez niezależne organy. Program ma zastąpić unieważnioną w zeszłym roku decyzję „Bezpieczna przystań” (ang. Safe Harbour).

Francuski parlament przedłużył stan wyjątkowy o kolejne pół roku. Efektywność stanu wyjątkowego wzbudza jednak wątpliwości: śledztwo dziennikarskie wskazuje na lekceważenie „codziennych” przepisów, jak ograniczenie możliwości wjazdu ciężarówek do miasta, co mogło ułatwić działanie zamachowcy w Nicei. Decyzję o przedłużeniu stanu wyjątkowego skrytykował m.in. francuski związek zawodowy sędziów i Rzecznik Praw Obywatelskich Jacques Toubon.

„Fonomonitoring” to kolejna praktyczna realizacja wizji George’a Orwella opisanej w Roku 1984 – można ją „podziwiać” m.in. w jednym z przejść podziemnych w Żywcu, a już niedługo być może też na żywieckim rynku. Dziwi nie tylko sam pomysł, ale również entuzjazm opisujących ten wynalazek dziennikarzy. Nie jest on jednak autorskim pomysłem władz Żywca i funkcjonuje w kilku innych polskich miastach. Pytanie, czy po takiej reklamie zawita w kolejnych...

W Parlamencie Europejskim trwają prace nad dyrektywą antyterrorystyczną. Ten kontrowersyjny akt prawny przewiduje m.in. blokowanie stron internetowych „publicznie nawołujących do popełnienia przestępstwa terrorystycznego wśród użytkowników Internetu na terytorium [swojego kraju]”. Pomysł ten – jak w przypadku blokowania jakichkolwiek treści internetowych – spotkał się ze zmasowaną krytyką, gdyż skuteczna walka z takimi treściami jest możliwa na gruncie obowiązującego prawa, a blokowanie jest zarówno nieskuteczne, jak i groźne dla praw i wolności. Jednak seria zamachów terrorystycznych w Europie nie ułatwia merytorycznej dyskusji o rozwiązaniach i zagrożeniach, jakie niosą za sobą rozwiązania pozorne.

Sejm przyjął sprawozdanie Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych za lata 2014–2015. W swoim wystąpieniu wśród najważniejszych problemów związanych z ochroną danych osobowych Edyta Bielak-Jooma wymieniła m.in. profilowanie, dostęp organów ścigania do danych telekomunikacyjnych i brak regulacji prawnej monitoringu wizyjnego – co zapewne można potraktować jako zapowiedź priorytetów biura GIODO w nadchodzącym czasie.

Archiwalne testy lekarskie powinny być jawne – uznał Trybunał Konstytucyjny w&nbps;sprawie opisanej przez Sieć Obywatelską – Watchdog Polska. Jednak Centrum Egzaminów Medycznych, które te testy powinno ujawnić, uzurpuje sobie prawo do zadecydowania, czy uznać wyrok Trybunału, czy też nie.

Trwający od jesieni paraliż Trybunału Konstytucyjnego ma realny wpływ na prawa i wolności jednostki. Mając związane ręce, Trybunał nie może nas bronić przed skutkami wprowadzonych niedawno ustaw „inwigilacyjnej” i „antyterrorystycznej”, które zostały przyjęte z pogwałceniem konstytucji i które łamią zagwarantowane w niej prawa i wolności. Jak paraliż wpływa na sytuację obywateli – pisze Wojciech Klicki.

Składanie wniosków „500+” przez systemy bankowości elektronicznej, połączenie karty płatniczej z kartą ubezpieczenia zdrowotnego, e-paragon: te rozwiązania i pomysły mogą ułatwić życie obywatelom, ale powinno przygotowywać się je z rozwagą i umiarem, tak by nie szkodzić prywatności. Jak współpraca między instytucjami publicznymi a prywatnymi wpływa na prywatność obywateli – wyjaśnia mec. Paweł Litwiński.

Najwyższa Izba Kontroli wydała krytyczny raport na temat informatyzacji opieki społecznej. Liczne zastrzeżenia wobec projektu Emp@tia podsumowuje Jędrzej Niklas.

Uważasz, że to, co robimy, jest ważne i potrzebne? Możesz nam pomóc – zostań darczyńcą Panoptykonu. Jak to zrobić:

• przekaż darowiznę na konto Fundacji: 43 1440 1101 0000 0000 1044 6058 PKO Bank Polski (w tytule przelewu wpisz „Darowizna na cele statutowe”);
• ustaw w banku cykliczną płatność (np. 30 lub 50 zł), która będzie co miesiąc pobierana z Twojego bieżącego rachunku lub karty kredytowej.

Jeśli jesteś naszym darczyńcą, możesz nam pomóc jeszcze bardziej, zachęcając kolejne osoby, by poszły w Twoje ślady. Powiedz znajomym, że wspierasz Panoptykon i wyjaśnij, dlaczego to robisz. Skorzystaj z sieci społecznościowych i kontaktów na żywo. Dziękujemy!

Od tego, ile środków uda nam się pozyskać, zależy, na ile zagrożeń będziemy mogli odpowiedzieć i jak szerokim echem odbiją się nasze akcje. Każdy przelew to środki na działania Fundacji, a każdy darczyńca – dodatkowy zastrzyk energii i legitymacja do działania na rzecz praw i wolności obywateli.