PanOptyka nr 60
7 listopada 2016 r.

PAŹDZIERNIK POD ZNAKIEM…

W ramach przykręcania śruby fiskalnej powstają kolejne kontrowersyjne przepisy. Resort finansów pracuje nad ustawą umożliwiającą wymianę danych (w tym wrażliwych) między Zakładem Ubezpieczeń Społecznych a fiskusem. W projekcie nie wskazano precyzyjnego celu wymiany, nie ma w nim też gwarancji poszanowania prywatności. Nie wiadomo, jak ustawodawca zamierza zagwarantować bezpieczeństwo danych (pytamy o to w naszej opinii). Nie dowiemy się też, co na temat przepływu informacji między ZUS-em a fiskusem sądzi Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, ponieważ projekt został zgłoszony przez grupę posłów, czyli z pominięciem konsultacji publicznych i uzgodnień międzyresortowych.

Inny kontrowersyjny pomysł to paragony wraz z danymi osobowymi nabywców przesyłane przez Internet prosto z kasy fiskalnej do centralnej bazy danych. Ale mechanizm pozwalający państwu i bankom monitorować nasze zakupy oraz inne finansowe aspekty naszego życia – bez odpowiednich mechanizmów kontroli – może przynieść ofiary. Ale nie będą nimi oszuści podatkowi, tylko my wszyscy i nasza prywatność.

I jeszcze ciekawostka prawna: e-paragony wprowadzane są w drodze rozporządzenia, zaś by rozporządzenie mogło powstać, potrzebna jest jeszcze ustawa. W naszym stanowisku zwróciliśmy na to uwagę – ministerstwo nie dało się jednak zbić z tropu i zapowiada, że ustawą zajmie się „w odpowiednim czasie”. Apelujemy, żeby ten czas nie przypadł tuż przed świętami, bo my-watchdogi wtedy też bywamy myślami gdzie indziej (w zeszłym roku pod choinkę dostaliśmy ustawę inwigilacyjną – niestety tego „prezentu” nie dało się zwrócić…).

Minęło już 6 z 24 miesięcy, jakie państwa członkowskie Unii Europejskiej mają na dostosowanie swoich przepisów do nowego europejskiego standardu ochrony danych osobowych. Jak na „ćwierćmetek” wdrożenia w polskim prawodawstwie niewiele się dzieje. Panoptykonowe śledztwo wykazało, że niektóre ministerstwa wprawdzie dokonały przeglądu dotyczących ich przepisów, ale inne w ogóle nie uważają tego za konieczne. Podejście samej kancelarii premiera do tematu można odczytać jako co najmniej lekceważące: twierdzi, że koordynacją prac rządu w tym zakresie zajmie się GIODO – co jednak w obecnym stanie prawnym jest formalnie niewykonalne.

Alarmujemy: jeśli reforma przepisów pod kątem nowego unijnego standardu ochrony danych osobowych nie znajdzie się szybko na liście priorytetów rządu, grozi nam bałagan, który może być fatalny w skutkach. Nie tylko dla praw obywateli, ale też dla polskich przedsiębiorców, którzy będą mieli mało czasu na przystosowanie się do naprędce zmienianych przepisów.

Nie udało się jeszcze w pełni wdrożyć zmian w Systemie Informacji Oświatowej, które przyjęto w 2011 r., a resort edukacji szykuje kolejną jego odsłonę. Według propozycji MEN dane uczniów i przedszkolaków mają przez Internet trafiać do centralnej bazy. W naszym stanowisku przekazanym MEN wskazujemy na fundamentalny problem z SIO: do prowadzenia polityki oświatowej i zarządzania subwencjami nie jest potrzebne gromadzenie danych osobowych uczniów – powinny wystarczyć dane zbiorcze (jak w tzw. starym SIO). Domagamy się też od MEN wyjaśnienia, jak zamierza dbać o to, żeby informacje w internetowym SIO były bezpieczne.

Uznany za niebezpiecznego Ameer Alkhawlany, doktorant z Uniwersytetu Jagiellońskiego, został zatrzymany i umieszczony w areszcie w ośrodku dla cudzoziemców, w którym oczekuje na wydalenie do Iraku. Dlaczego – odpowiedź na to pytanie zna tylko Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, która nie ma chęci – ani obowiązku – z nikim się tą wiedzą dzielić. Nawet z samym oskarżonym ani jego obrońcą.

Wezwaliśmy posłów z sejmowej Komisji ds. Służb Specjalnych do zajęcia się tą sprawą. W reakcji posłowie wystąpili do ABW o pisemne wyjaśnienia.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego uważa, że obywatele nie powinni wiedzieć, na jaką skalę wykorzystuje uprawnienia wynikające z ustawy antyterrorystycznej – bo zagroziłoby to jej tajnym operacjom. Jednocześnie jeden z największych dzienników publikuje uzyskaną od Prokuratury Krajowej informację o tym, że w oparciu o te przepisy toczą się obecnie 22 śledztwa. Czyżby Prokuratura zagroziła właśnie bezpieczeństwu państwa? A może jednak nie ma powodu utajniać takich informacji? O rozstrzygnięcie poprosiliśmy sąd.

Zdaniem ministra środowiska polskie zasoby geologiczne są w niebezpieczeństwie – i potrzebują powołania nowej „państwowej formacji zbrojnej”, która by ich strzegła. Na projekcie przewidującym takie rozwiązanie nie zostawiono suchej nitki – i jak na razie wygląda na to, że straży geologicznej jednak nie będzie.

Ocenę, czy dzięki umowie z Kanadą polscy przedsiębiorcy i rolnicy zyskają, czy stracą, pozostawiamy specjalistom od ekonomii i handlu. Naszym zdaniem jednak negocjacje handlowe to nie miejsce do ustępstw w zakresie respektowania praw człowieka.

Według Trybunału w Luksemburgu adres IP może być daną osobową. Czy dzięki temu właściciele stron internetowych będą w mniejszym stopniu śledzić użytkowników?

Działające przy Fundacji im. S. Batorego Obywatelskie Forum Legislacji podsumowało to, jak przez ostatni rok stanowione było w Polsce prawo. W raporcie krytykuje m.in. firmowanie projektów ustaw przez posłów jako sposób na uniknięcie konsultacji publicznych.

W ostatnich tygodniach częściej można nas spotkać na mieście: 20 października zorganizowaliśmy Rozmowę Panoptykonu o (udanych) związkach sztuki współczesnej i aktywizmu z zaangażowanymi społecznie artystami z Niemiec: Borisem Eldagsenem i Sabine Taeubner. A już 7 grudnia zapraszamy na kolejną: Rozmowę Panoptykonu o strachu i wolności. Gościem będzie prof. Andrzej Leder, filozof z Polskiej Akademii Nauk, który niezwykle skomplikowane zagadnienia filozoficzne umie wyjaśniać w prosty, zrozumiały dla każdego sposób.

Przygotowujemy też rozmowę o nadzorze i wykluczeniu z dziennikarzem i pisarzem Arturem Domosławskim (polecamy krótką recenzję książki Artura Domosławskiego pt. Wykluczeni). Datę podamy wkrótce.

Panoptykonowy kącik filmowy poleca najnowszy film Kena Loacha pt. Ja. Daniel Blake, przedstawiający bezradność człowieka w starciu z systemem. Historia bezrobotnego stolarza pokazuje jednak, że bezduszną machinę można przechytrzyć. Jak – pisze Jędrzej Niklas.

„Film Ostatnia rodzina przypomina uplecione ze scen z życia pięcioosobowej rodziny reality show, którego uczestnicy po kolei odpadają z gry”. Małgorzata Szumańska pisze o obsesjach, które rządziły życiem rodziny Beksińskich – a teraz rządzą naszym.

W październiku otrzymaliśmy niezwykle miły prezent: darowiznę, na którą złożyli się goście weselni pewnego małżeństwa. Dziękujemy gościom pary i samym Nowożeńcom – życzymy Wam wszystkiego dobrego!

Za darowiznami, które od Was otrzymujemy, często kryje się jakaś historia. Jeśli chcecie się nią z nami podzielić, napiszcie do nas!

Uważasz, że to, co robimy, jest ważne i potrzebne? Możesz nam pomóc – zostań darczyńcą Panoptykonu. Jak to zrobić:

• przekaż darowiznę na konto Fundacji: 43 1440 1101 0000 0000 1044 6058 PKO Bank Polski (w tytule przelewu wpisz „Darowizna na cele statutowe”, a jeśli chcesz być z nami w kontakcie – również swój adres e-mail);
• ustaw w banku cykliczną płatność (np. 30 lub 50 zł), która będzie co miesiąc pobierana z Twojego bieżącego rachunku lub karty kredytowej.

Jeśli już jesteś naszym darczyńcą, możesz nam pomóc jeszcze bardziej, zachęcając kolejne osoby, by poszły w Twoje ślady. Powiedz znajomym, że wspierasz Panoptykon i wyjaśnij, dlaczego to robisz. Skorzystaj z sieci społecznościowych i kontaktów na żywo. Dziękujemy!

Od tego, ile środków uda nam się pozyskać, zależy, na ile zagrożeń będziemy mogli odpowiedzieć i jak szerokim echem odbiją się nasze akcje. Każdy przelew to środki na działania Fundacji, a każdy darczyńca – dodatkowy zastrzyk energii i legitymacja do działania na rzecz praw i wolności obywateli.