PanOptyka nr 63
2 lutego 2017 r.

MIESIĄC POD ZNAKIEM...

Kontrola szarej strefy i uszczelnienie systemu podatkowego to – obok bezpieczeństwa i walki z terroryzmem – kolejne argumenty, które możemy już oficjalnie zaliczyć do haseł wytrychów wykorzystywanych do wprowadzenia kontrowersyjnych, antyobywatelskich przepisów prawnych. Ostatnio służą one do przepychania pomysłu utworzenia Centralnej Bazy Rachunków (CBR), czyli narzędzia umożliwiającego inwigilację osób korzystających z usług finansowych (banków, SKOK-ów, pośredników płatności…). Rejestr ma powstać w Ministerstwie Finansów, a dostęp do niego uzyskają m.in. skarbówka, policja czy CBA – online i bez kontroli sądu. CBR ma służyć analizie proaktywnej, dzięki której służby będą typować „podejrzane” konta. Naszym zdaniem CBR w proponowanym kształcie – czyli bez żadnych gwarancji dla poszanowania praw jednostki – oznacza koniec tajemnicy bankowej, jaką znamy.

Komisja Nadzoru Finansowego może żądać od operatorów udostępnienia billingów, a w przypadku spraw dotyczących funduszy inwestycyjnych – nawet nagrań rozmów telefonicznych. Jak twierdzi Ministerstwo Finansów, szef KNF rzadko korzysta z tych uprawnień, mają one rolę prewencyjną. Na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich, któremu zwróciliśmy na ten problem uwagę, resort ma się jednak zastanowić nad przygotowaniem w przepisach zmian, tak żeby zgodę na dostęp szefa KNF do billingów i nagrań musiał wydać sąd.

Era inteligentnych maszyn – temu zagadnieniu przyglądali się prawnicy, badacze i praktycy zajmujący się ochroną danych, którzy spotkali się w Brukseli na konferencji Computers, Privacy & Data Priotection (CPDP), by rozmawiać o przyszłości tej sfery. A ta rysuje się ciekawie. W 2018 r. wejdzie w życie unijne rozporządzenie dotyczące ochrony danych, które diametralnie wpłynie na prawa obywateli do ochrony danych. Unijni decydenci zabrali się teraz za regulowanie przetwarzania danych osobowych w Internecie. Przeanalizowaliśmy, co zmieni rozporządzenie e-privacy.

Trzy lata temu zapytaliśmy Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, ile razy pobierała billingi i dane internetowe obywateli. SKW konsekwentnie odmawia udzielenia nam odpowiedzi. Wyroki sądów, które stwierdziły, że jest to informacja publiczna, zmusiły ją jednak do zmiany taktyki – twierdzi obecnie, że ujawnienie statystyk sięgania po dane zagraża bezpieczeństwu państwa. Naszym jednak zdaniem to skrytość SKW zagraża prawu obywateli do informacji o tym, jak działają ich służby – czekamy na ostateczne rozstrzygnięcie tej sprawy przez sąd.

Prawie 93% Polek i Polaków uważa, że firmy powinny przetwarzać ich dane w sieci tylko za ich zgodą. Polacy nie chcą też być śledzeni w Internecie i nie przekonuje ich do tego nawet darmowa usługa czy troska o bezpieczeństwo państwa – tak wynika z badań Eurobarometru. Jednak dużo mniejszy odsetek próbuje się przed tym zabezpieczyć: domyślne ustawienia przeglądarki zmienia 59%, a aplikacji uniemożliwiających śledzenie używa jedynie 25% badanych.

Ponad 2250 skarg wpłynęło do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w 2015 r. Niestety, zbyt mały zespół w stosunku do liczby skarg sprawia, że na decyzję czeka się nawet trzy lata. W tym roku może się to zmienić: w budżecie na 2017 r. GIODO otrzymał więcej środków, które pozwolą na przyspieszenie pracy zespołu zajmującego się skargami. Jeśli uważasz, że Twoje dane są przetwarzane w sposób sprzeczny z prawem, napisz skargę do GIODO. W naszej infografice podpowiadamy, jak to zrobić.

W demokratycznych, rozwiniętych społeczeństwach przemoc państwa najczęściej przyjmuje bezosobową formę systemów nadzorczych i procedur bezpieczeństwa. Przy bliższym zbadaniu okazuje się jednak, że liberalnie opakowane procedury nadzorcze odtwarzają te same stereotypy i uprzedzenia (np. rasowe), które prowadzą do otwartej dyskryminacji, segregacji, a nawet fizycznej przemocy. Kim są wykluczeni w XXI wieku? Co sprawia, że przez nadzorujący system są traktowani gorzej: z podejrzliwością i przyzwoleniem na przemoc, czasem nawet śmierć? Na te pytania próbowali odpowiedzieć Katarzyna Szymielewicz i Artur Domosławski podczas Rozmowy Panoptykonu o nadzorze i wykluczeniu, która miała miejsce 24 listopada 2016 r. w Cafe Kryzys. Prezentujemy nagranie z rozmowy.

Analitycy wielkich baz danych przechwalają się, że umieją wygrać wybory, dla kogo chcą. Ile w tym prawdy? O algorytmach i profilowaniu w tygodniku Polityka pisze Katarzyna Szymielewicz.

Do końca kwietnia możesz rozliczyć się z fiskusem za 2016 r. Wypełniając zeznanie podatkowe, pamiętaj o Panoptykonie: przekaż nam 1% swojego podatku. Wystarczy, że wpiszesz w formularzu nasz numer KRS: 0000327613. Dziękujemy!

Uważasz, że to, co robimy, jest ważne i potrzebne? Możesz nam także pomóc, zostając darczyńcą Panoptykonu. Jak to zrobić:

• przekaż darowiznę na konto Fundacji: 43 1440 1101 0000 0000 1044 6058 PKO Bank Polski (w tytule przelewu wpisz „Darowizna na cele statutowe”, a jeśli chcesz być z nami w kontakcie – również swój adres e-mail);
• ustaw w banku cykliczną płatność (np. 30 lub 50 zł), która będzie co miesiąc pobierana z Twojego bieżącego rachunku lub karty kredytowej.

Jeśli już jesteś naszym darczyńcą, możesz nam pomóc jeszcze bardziej, zachęcając kolejne osoby, by poszły w Twoje ślady. Powiedz znajomym, że wspierasz Panoptykon i wyjaśnij, dlaczego to robisz. Skorzystaj z sieci społecznościowych i kontaktów na żywo. Dziękujemy!