PanOptyka nr 65
4 kwietnia 2017 r.

MIESIĄC POD ZNAKIEM...

Pomóżcie nam działać, przekazując 1% swojego podatku na działalność Fundacji Panoptykon. Wpiszcie do zeznania nasz nr KRS: 0000327613 i zachęćcie do tego samego osoby ze swojego otoczenia. Niech będzie nas jak więcej.

Dlaczego tak bardzo potrzebujemy Waszego wsparcia? Do tej pory naszą działalność finansowaliśmy w dużej części z grantów. Jednak źródła takich środków stopniowo wysychają. W 2012 r. amerykańskie fundacje grantodawcze – Open Society Foundations, CEE Trust i inne – uznały swoją rolę we wspieraniu polskiego społeczeństwa obywatelskiego za zakończoną (sukcesem) i wycofały się z Polski. Kolejna edycja środków norweskich, które pozwoliły wielu polskim watchdogom normalnie funkcjonować, stoi pod znakiem zapytania. Jeśli rząd przejmie nad nimi kontrolę, może się okazać, że zabraknie ich dla organizacji, które patrzą władzy na ręce. Ale wciąż mogą nas wspierać obywatele i obywatelki.

My konsekwentnie robimy swoje – kontrolujemy kontrolujących. Bo wolność się liczy! A my liczymy na Was.

Nasze starania, by zweryfikować ujawnione przez Edwarda Snowdena informacje na temat współpracy polskich służb z amerykańskimi, odbijają się o niechęć wywiadu do udzielania jakichkolwiek informacji o inwigilowaniu obywateli. Naczelny Sąd Administracyjny uznał jednak, że mamy prawo o to pytać. Jeśli służby chcą odmówić informacji, zasłaniając się bezpieczeństwem państwa, muszą to solidnie uargumentować. „Obywatele, a w ich imieniu organizacje społeczne, mają prawo patrzeć służbom na ręce” – podkreślił sąd. Ten sukces ogromnie nas cieszy – to przełomowy wyrok z punktu widzenia społecznej kontroli nad działalnością służb. Obejrzyjcie fragmenty rozprawy.

W marcu na autostradę legislacyjną trafił projekt ustawy wprowadzającej system teleinformatyczny STIR. W jego ramach banki przesyłać mają do Krajowej Izby Rozliczeniowej dane tych swoich klientów, którzy prowadzą działalność gospodarczą, a Izba oceni, czy dany podmiot może być zaangażowany w karuzelę VAT. Problem w tym, że znowu wzrośnie ilość informacji na nasz temat (w tym przypadku: na temat osób prowadzących działalność gospodarczą), którymi – za naszymi plecami – wymieniają się różne instytucje. W ramach STIR dokonywana będzie analiza ryzyka pod kątem udziału przedsiębiorcy w karuzelę VAT-owską – co może skończyć się blokadą konta. Nie są jasne kryteria oceny, która dodatkowo będzie częściowo zautomatyzowana. Co gorsza, z dopływających do nas informacji wynika, że mimo braku przepisów, które dawałyby podstawę do działania STIR, prace nad jego wdrożeniem są na ukończeniu. Najpierw fakty, potem prawo?

Kolejnym rządom nie udało się wymyślić sposobu, by zwiększyć wpływy z abonamentu radiowo-telewizyjnego, a przy tym nie wystawić się na pośmiewisko. Obecny rząd nie poradził sobie z tym lepiej. Propozycja, żeby Poczta Polska pozyskiwała dane od płatnych telewizji i porównywała je z listą osób, które zarejestrowały odbiorniki, spotkała się z krytyką jako niesprawiedliwa, groźna dla prywatności, a przy tym nieracjonalna. Te argumenty zawarliśmy w naszej opinii.

Praca nad wdrożeniem nowych przepisów regulujących ochronę danych w Unii Europejskiej wre. Także w Polsce: resort cyfryzacji opublikował wstępną propozycję kształtu ustawy o ochronie danych osobowych. Nasze stanowisko opracujemy w odpowiedzi na oficjalny projekt, który ma być gotowy w czerwcu. Teraz zaprezentowaliśmy pięć postulatów, które polskie władze powinny wziąć pod uwagę, przeprowadzając reformę ochrony danych na polskim gruncie. Apelujemy między innymi o to, by przy dostosowywaniu polskich przepisów nie tracić z oczu praw obywateli, zapewnić niezależność organu ochrony danych, a prace legislacyjne prowadzić z wzorową przejrzystością.

Po wielkiej reformie przepisów dotyczących ochrony danych nadszedł czas, by zatroszczyć się o prywatność w sieci. Organizacje społeczne zrzeszone wraz z Panoptykonem w koalicji European Digital Rights (EDRi) przyjrzały się projektowi rozporządzenia e-prywatność. Propozycja jest dobrym punktem wyjścia, ale niektóre jej fragmenty wymagają jeszcze pracy. Dotyczy to zwłaszcza kwestii zgody użytkowników, wzmocnienia gwarancji w związku ze śledzeniem ich w sieci oraz wprowadzenia zasady privacy by design.

W najnowszym odcinku telenoweli pt. Panoptykon pyta o kamery na dworcach kolejowych okazało się, że nic się nie dowiemy ze względu na… zagrożenie terrorystyczne. To zresztą niejedyny argument, którym zasłania się spółka PKP SA, by odmówić udzielenia informacji o liczbie i miejscach rozmieszczenia kamer. Co ciekawe, jednocześnie powołuje się ona na tajemnicę przedsiębiorcy i konieczność dbania o ład i dyscyplinę wśród pracowników. O rozstrzygnięcie, czy PKP może odmówić nam informacji, a jeśli tak – to na takiej podstawie, zwróciliśmy się ponownie do sądu.

Najwyższa Izba Kontroli dołączyła do grona krytyków bezrefleksyjnego montowania kamer monitoringu w szkołach. Problemy, o których informujemy od lat, są wciąż aktualne: brak ram prawnych regulujących funkcjonowanie kamer, brak ewaluacji, brak procedur.

Próbę cywilizowania kamer w szkołach podjął natomiast Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, wydając wytyczne, jakie powinny spełniać szkolne systemy monitoringu. Dokument wychodzi jednak z kontrowersyjnego założenia, że szkoły mogą legalnie przetwarzać dane z monitoringu w ramach tzw. interesu administratora danych osobowych. Naszym zdaniem w przypadku instytucji publicznych – w tym szkół – to zdecydowanie za mało.

Wyłączony telewizor może służyć CIA jako podsłuch – tak wynika z dokumentów ujawnionych przez WikiLeaks. Jakie jeszcze narzędzia znajdują się w cyfrowym arsenale agencji?

Posłowie opozycji wystąpili z projektem przepisów, które przewidują informowanie obywateli o tym, że byli inwigilowani. Lepiej późno niż wcale. Rękawica została rzucona: rządzący będą musieli pokazać, jaki mają stosunek do praw obywateli.

Z okazji 8 marca krytycznym okiem przyjrzeliśmy się aplikacjom do monitorowania kobiecego cyklu miesięcznego. Co oferują i czego żądają w zamian? W kolejnych odsłonach testów konsumenckich – zgodnie z wynikami głosowania wśród naszych odbiorców – zbadamy aplikacje randkowe i do monitorowania jakości powietrza.

Niebieski wieloryb dostarczył nam doskonałego pretekstu do przypomnienia – po raz kolejny – argumentów przeciwko blokowaniu stron w sieci. Co jeszcze – poza kuriozalną propozycją walki z niechcianymi treściami w Internecie – może zrobić minister edukacji, jeśli jej niepokój wzbudza aktywność dzieci w sieci?

Uważasz, że to, co robimy, jest ważne i potrzebne? Możesz nam także pomóc, zostając darczyńcą Panoptykonu. Jak to zrobić:

• przekaż darowiznę na konto Fundacji: 43 1440 1101 0000 0000 1044 6058 PKO Bank Polski (w tytule przelewu wpisz „Darowizna na cele statutowe”, a jeśli chcesz być z nami w kontakcie – również swój adres e-mail);
• ustaw w banku cykliczną płatność (np. 30 lub 50 zł), która będzie co miesiąc pobierana z Twojego bieżącego rachunku lub karty kredytowej.

Jeśli już jesteś naszym darczyńcą, możesz nam pomóc jeszcze bardziej, zachęcając kolejne osoby, by poszły w Twoje ślady. Powiedz znajomym, że wspierasz Panoptykon i wyjaśnij, dlaczego to robisz. Skorzystaj z sieci społecznościowych i kontaktów na żywo. Dziękujemy!